فرهنگ مردم خراسان رضوي در اكثريت مناطق استان همان فرهنگ مردم ايران است البته كمي در جزئيات در شمال و جنوب و در بين ترك و كرد تفاوتهايي دارد كه قابل تامل نيست. خراسان رضوي محل زندگي اقوام گوناگوني است كه به رغم تفاوتهاي نژادي و فرهنگي ، به واسطه رشته محكمي از عوامل پايداري چون دين و مليت با هم متحدند .
گرچه آنها در جمع خود به زبان و لهجه مادري سخن مي گويند و به آداب و رسوم نياكان خويش پايبندند اما همواره از اينكه مسلمان و ايراني هستند به خود مي بالند . يكي از دلايل تنوع چشمگير ساكنان خراسان رضوي ،كوچ اختياري و يا اجباري به سرزمين وسيع و حاصلخيز بوده است . در سفري از شمال به جنوب خراسان رضوي تنوع نژادي و گوناگوني گويش مردمان آن نواحي را به روشني مي بينيم . از جمله ويژگيهاي فرهنگي مردم خراسان رضوي ، علاقه به موسيقي بومي است كه در جشنها و مراسم اجرا مي شود.
موسيقي بومي, لباس محلي خراسان,آداب و رسوم ماه محرم
با پراكندگي طوايف در استان خراسان رضوي ، شيوه هاي اجراي موسيقي نيز متنوع است . موسيقي كردهاي شمال خراسان رضوي ، تركمنها ، بلوچها و شرق خراسان رضوي هريك به تنهايي حائز اهميت است .به طور كلي آلات موسيقي خراسان رضوي عبارتند از ، دوتار ، سرنا، دهل ، دپ، قشمه، كمانچه وني . بلوچها نيز در نواختن ساز قيچك از مهارت خاصي برخورداند .
بلوچها بيشتر در شرق و جنوب خراسان رضوي مستقرند و به فعاليتهاي كشاورزي و دامداري مشغولند ، آنهامسلمان و غالبا اهل سنت هستند . مردان و زنان بلوچ نيز در استفاده از پوشاك سنتي خويش اصرار مي ورزند . زنان بلوچ علاوه بر به كار گيري پارچه هاي گلدار ، در تهيه پوشاك سنتي خويش از هنر سوزن دوزي استفاده مي كنند . گلدوزي ساده دور يقه ، آستين و جليقه زنان و قيطان دوزي لباس تقريبا در ميان عشاير و روستانشينان تمام نقاط خراسان رضوي رايج است .
طوايف و گروههاي ديگر در تركيب جمعيتي استان خراسان رضوي عبارتند از :
عربها در جنوب خراسان رضوي ، اسماعيليان در حوالي بيرجند ونيشابور ، بختياريها در نوخندان درگز ، هزاره ها در شمال و شرق خراسان رضوي ، تاجيكها در شرق خراان و مشهد ، حيدري ها در تربت حيدريه و جنوب خراسان رضوي و سيستانيها در شرق و جنوب خراسان رضوي.
اغلب مهاجرتهاي داخلي استان منحصر به كوچ روستاييان به مراكز شهري است . شهر مشهد تقريبا از تمامي نقاط ايران و برخي كشورهاي ديگر از جمله عراق و افغانستان مهاجر پذيرفته است . در شمالي ترين نواحي خراسان رضوي ، تركمنها زندگي مي كنند ، آنها مسلمان و اهل سنت هستند و به زباي تركي و به لهجه تركمني تكلم مي كنند و بيشتر به كارهاي كشاورزي ، دامداري و بافت قاليچه مشغولند . پوشاك مردان وزنان تركمن بسيار ظريف وزيباست .زيور آلات خاص تركمن ها برزيبايي پوشاك زنانه مي افزايد .
موسيقي بومي, لباس محلي خراسان,آداب و رسوم ماه محرم
كردها و تركها در منطقه وسيعي از نواحي شمال خراسان رضوي زندگي مي كنند . تعدادهر يك از اين دو گروه بسار بيشتر از تركمنهاست . مذهب اين اقوام ، شيعه اثني عشري است و به زبانهاي تركي و كردي تكلم مي كنند . تركيب جمعيتي شهرهاي بجنورد ، شيروان ، قوچان ، اسفراين ، درگز و كلات علاوه برفارسي زبانان از اين دو گروه شكل گرفته است . در اين مناطق پوشاك مردان و زنان از ويژگيهاي خاصي بر خوردار است كه آن را از بقيه نقاط خراسان رضوي متمايز ساخته است ظريفتيرين پارچه هاي ابريشمي در كارگاههاي سنتي زاوين كلات بافته مي شود . به كارگيري رنگهاي قرمز ، زرد، صورتي و سورمه اي در اين پارچه ها ، پوشاك محلي تركمنها ، كردها و تركها را به يك اثرهنري بديع مبدل ساخته است
آداب و رسوم ماه محرم در مشهد مقدس
مراسم و سنت‌ها پيرامون حادثه عاشورا و عزاداري امام حسين(ع) يك سري سنت‌ها و مراسم ميان مردم معمول است كه در طول سال و اغلب در دو ماه محرم و صفر و به ويژه در دهه عاشورا به آن عمل ميشود. آداب و سنن در مناطق مختلف جهان و حتي در شهرهاي مختلف ايران نيز متفاوت و متنوع است. سنت‌هاي رايج، گاهي پشتوانه‌اي ديني دارد و متكي به روايات و مستند به فقه و حديث است، و برخي هم از ابداعات و ساخته‌هاي مردم و تقليدهاي بي‌اساس است.
برخي از روايات مستند به فقه و حديث از اين قرار است: عزاداري و گريه بر امام حسين(ع)، نوحه‌خواني و مرثيه‌خواني، سينه‌زني ، برپايي مجالس در تكيه‌ها، حسينيه‌ها، خانه‌ها و مساجد، تشكيل هيئت‌ها در ايام محرم، نذر و احسان و صدقه و اطعام مردم براي سيدالشهدا، سقايي و چاي و آب و شربت دادن به مردم، ساختن حسينيه و تكيه، ياد حسين(ع) هنگام نوشيدن آب، پوشيدن لباس سياه، سياه پوش كردن اماكن و گذرگاه‌ها و مساجد و حسينيه‌ها، راه انداختن دسته‌هاي عزاداري در خيابان‌ها، برپايي مراسم شام غريبان، برگزاري مجالس مقتل‌خواني و زيارت عاشورا، نذر براي آوردن كودكان خردسال به ياد علي‌اصغر(ع) در دسته‌هاي عزاداري، علامت‌ها و نخل‌ها، پختن آش نذري و سفره انداختن و اطعام عزاداران، زيارت رفتن، گراميداشت اربعين امام حسين(ع)، سر برهنه و پاي برهنه بودن در عزاي حسيني به ويژه عاشورا و اربعين.
موسيقي بومي, لباس محلي خراسان,آداب و رسوم ماه محرم
عزاداري سنتي
شيوه‌اي كه نسبت به زنده نگه داشتن ياد حادثه عاشورا و حماسه حسيني از ديرباز مطرح بوده و جنبه مردمي يافته است. اين شيوه شامل مرثيه‌سرايي، نوحه‌خواني، گريستن و گرياندن، تشكيل هيئت‌ها و دسته‌هاي سوگواري، سينه‌زني، ذكر مصيبت، مجالس وعظ و روضه‌خواني و… است. اين گونه شيوه‌ها چون با روح و جان و عاطفه ي شيعه آميخته است، هر چه بيشتر به آن رنگ مردمي مي‌بخشد و عامل جذب و تجمع و تشكل انبوه شيفتگان اهل‌بيت(ع) ميگردد.
آغاز محرم در مشهد مقدس
هر سال با حلول ماه عزا و ماتم و در شب اول ماه محرم، در كنار همه ي تكايا و مساجد، مراسم باشكوهي در مهديه مشهدالرضا(ع) با حضور پيشكسوتان، مداحان، و اقشار مختلف مردم برگزار ميگردد. در اين شب پيشكسوتان و مداحان قديمي اهل بيت(ع) شروع محرم را با اين شعر اعلام مي‌نمايند:
محرم آمد و عيشم عزا شد
حسينم وارد كرب و بلا شد
سپس مراسم سينه‌زني و نوحه‌خواني و پس از سخن‌راني انجام ميشود و در پايان از محل موقوفاتي كه از طرف خيرين در نظر گرفته شده مدعوين با صرف شام پذيرايي مي‌شوند.
مختصري از چگونگي وقف
وقف، نوعي صدقه جاريه است كه براي درازمدت، عموم مردم از آن بهره‌مند مي‌شوند و حتي پس از فوت واقف نيز، ثواب آن به روح او مي‌رسد. همواره افراد متمكن براي باقي گذاشتن خيرات، اقدام به وقف مي‌كردند و از همين رهگذر، مساجد، مدرسه‌ها، تكيه‌ها، آب انبارها، كتاب‌ها، بيمارستان ها و امور خيريه بسيار پديد مي آيد.
علاقه‌مندان به اهل بيت(ع) و ائمه(ع)، به ويژه محبان سيدالشهدا(ع) مال و املاك بسياري را در طول تاريخ براساس اين سنت حسنه، وقف اباعبدالله(ع) كرده‌اند كه درآمد حاصله از اين املاك صرف امام حسين(ع) و برپايي مجالس عزاي حسيني، نوحه‌خواني، بنا و تعمير حرم‌ها و بقاع متبركه، زاير و خدام آن حضرت، كمك به بينوايان و اطعام مستمندان و محرومان ميشود.
موقوفات امام حسين(ع) بودجه مردمي عظيمي است كه هميشه و همه جا پشتوانه زنده نگه داشتن نام و ياد عاشورا و اهل‌بيت(ع) بوده است. به بركت مجالس حسيني و تبليغات ديني كه در آنها ميشود، اسلام و احكام الهي زنده مي‌ماند و جانبازي‌ها و ايثارگري‌ها حسين بن علي(ع) و يارانش، به مردم درس عزت و آزادگي مي‌دهد. و همين فرهنگ، سبب پديد آمدن مدرسه‌هاي عظيم و كتابخانه‌هاي غني و مساجد و حسينيه‌ها و مراسم پرشكوه گشته است.
در آنچه به موقوفات اباعبدالله(ع) و عاشورا مربوط ميشود، نكات جالبي وجود دارد كه مشاركت مردمي را در هزينه اقامه مجالس عزا براي آن حضرت مي‌رساند. امروز هم در شهر مشهد، افراد خير و نيكوكار موقوفات فراواني را تقديم به ساحت اهل بيت عليهم السلام، علي الخصوص حضرت امام حسين(ع) و حضرت امام رضا(ع) مي كنند
روز اول محرم معمولا در برخي از حسينيه و تكايا رسم بر اين است كه در دهه اول محرم و دهه آخر صفر، سه نوبت مجلس روضه خواني برگزار ميشود. صبح‌ها بعد از نماز صبح، عصرها تا نزديك غروب و شب‌ها بعد از نماز مغرب و عشا. قبل از شروع سخن‌راني، نخست ذكر مصيبت اجراء گرديده، سپس يك يا دو نفر از وعاظ كه ممكن است از ديگر شهرها و مشهد دعوت شده باشند، به مناسبت، روضه مي‌‌خوانند و پس از آن با گستردن سفره، مدعوين اطعام مي‌شوند.
- یکشنبه ۲۱ خرداد ۹۶ ۱۴:۳۸
- ۱۹ بازديد
- ۰ نظر
